Trong dòng chảy của mỹ thuật Việt Nam, tranh chân dung luôn giữ một vị trí đặc biệt, ghi lại những khoảnh khắc đời thường, tâm hồn và tính cách con người qua lăng kính nghệ thuật. Từ những bức chân dung tả thực thời kỳ đầu cho đến những tác phẩm cách điệu mang đậm dấu ấn cá nhân, dòng tranh này đã góp phần làm phong phú thêm kho tàng mỹ thuật Việt Nam. Trong số những họa sĩ tài ba của dòng tranh chân dung, Trần Văn Cẩn là một cái tên nổi bật với những tác phẩm mang đậm dấu ấn cá nhân và giá trị nhân văn sâu sắc.
Trần Văn Cẩn, một trong những cây đại thụ của nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam, nổi tiếng với phong cách lãng mạn và tinh tế. Sự nghiệp hội hoạ của ông trải dài qua nhiều giai đoạn, để lại dấu ấn với nhiều tác phẩm kinh điển. Trong đó, bức tranh Em Thúy được xem là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của ông, được công nhận là Bảo vật Quốc gia vào năm 2013.
Em Thúy - Kiệt tác chân dung của họa sĩ Trần Văn Cẩn
Em Thúy trong bức tranh tên thật là Nguyễn Minh Thúy sinh năm 1935, bà là cháu họ của họa sĩ Trần Văn Cẩn. Bà Minh Thúy là một nhà giáo, một trí thức có đóng góp cho xã hội.
Bức tranh Em Thúy (kích thước 60.3 cm x 45.8 cm) được họa sĩ Trần Văn Cẩn sáng tác vào một ngày đầu thu năm 1943,.trong căn phòng của họa sĩ trên phố Hàng Cót. Họa sĩ Trần Văn Cẩn đã sử dụng lỗi vẽ sơn dầu mỏng kết hợp với kỹ thuật vẽ tranh lụa.
Bố cục tranh không đối xứng theo theo phong cách của họa sĩ người Pháp Henri Matisse, tập trung vào hình ảnh trung tâm là em Thúy, một cô bé 8 tuổi, ngồi trên chiếc ghế mây, khoanh tay e ấp trên đùi. Phía sau em là tấm rèm cửa màu đỏ với họa tiết cách điệu, tạo nên phông nền tương phản, làm nổi bật hình ảnh cô bé.
Màu sắc tranh ấm áp, hài hòa, chủ yếu là gam màu hồng nhạt của chiếc áo dài và gam màu đỏ ấm của tấm rèm. Ánh sáng dịu nhẹ, tỏa đều trên khuôn mặt em Thúy, tạo nên vẻ đẹp thanh tao, trong sáng.
Hình ảnh em Thúy là điểm nhấn của bức tranh. Khuôn mặt em tròn trịa, đôi mắt to đen láy, ánh lên vẻ thông minh, ngây thơ. Đôi môi e ấp, dịu dàng tỏa ra sự trong trẻo, ngây thơ của tuổi thơ. Tư thế ngồi khoanh tay của em toát lên vẻ e lệ, ngượng ngùng nhưng không kém phần duyên dáng.
Bức tranh Em Thúy thể hiện rõ nét tài năng của họa sĩ Trần Văn Cẩn. Bút pháp của ông mềm mại, tinh tế, khéo léo lột tả vẻ đẹp trong sáng, thanh tao của em Thúy. Cách sử dụng màu sắc và ánh sáng hài hòa, tạo nên bầu không khí ấm áp, gần gũi.
Bên cạnh giá trị nghệ thuật, bức tranh còn truyền tải giá trị nhân văn sâu sắc. Hình ảnh em Thúy tượng trưng cho vẻ đẹp trong sáng, thuần khiết của con người Việt Nam. Bức tranh ra đời trong hoàn cảnh đất nước khó khăn, chiến tranh liên miên, nhưng vẫn tỏa ra sức sống, niềm tin vào tương lai tươi sáng. Bức tranh cũng phản ánh nội tâm của Họa sĩ trong thời kỳ công cuộc Âu hóa ở Việt Nam.
Ý nghĩa và sức ảnh hưởng của bức tranh Em Thúy
"Em Thúy" là một trong những tác phẩm tiêu biểu của dòng tranh chân dung Việt Nam thời kỳ hiện đại. Bức tranh đã góp phần khẳng định vị thế của hội họa Việt Nam trên trường quốc tế. Năm 2013, "Em Thúy" được công nhận là Bảo vật Quốc gia, khẳng định giá trị lịch sử và nghệ thuật vượt thời gian của tác phẩm. Bức tranh hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và là một trong những tác phẩm nghệ thuật được yêu thích nhất của Việt Nam.
Bức tranh Em Thúy đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ họa sĩ Việt Nam sau này. Vẻ đẹp trong sáng, thanh tao của em Thúy và bút pháp tinh tế của Trần Văn Cẩn đã tác động mạnh mẽ đến phong cách sáng tác của nhiều họa sĩ.
Ngoài ra, bức tranh cũng là nguồn cảm hứng cho Paul Zetter sáng tác ra bản 15 Little Thuy's minuet for strings. Ông cũng là người đã kết nối chuyên gia Caroline Fry để phục chế bức tranh năm 2004.
Bức tranh "Em Thúy" không chỉ là tác phẩm nghệ thuật đắt giá mà còn là biểu tượng cho vẻ đẹp, tâm hồn con người Việt Nam. Bức tranh mang thông điệp về niềm tin, hy vọng vào tương lai, đã và đang truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ người Việt.
Thông tin thêm: Bà Minh Thúy (nhân vật chính của bức tranh) đã qua đời vào tối ngày 9 tháng 7 năm 2024 tại Hà Nội, hưởng thọ 89 tuổi.